Zobowiązanie nie ma charakteru przymusu w sensie prawnym.
Funkcja społeczna tej instytucji polega na instytucjonalnym motywowaniu do podjęcia terapii odwykowej. Przymus polegający na doprowadzeniu przez policję można zastosować zgodnie z zapisami ustawy na etapie doprowadzania osoby uzależnionej od alkoholu na badanie przez biegłych (o ile odbywa się na zlecenie sądu), na rozprawę w sądzie i do zakładu leczniczego na podjęcie kuracji za każdym razem, gdy oddali się ona samowolnie z zakładu. Nie ma możliwości (zarówno prawnych jak i organizacyjnych) zatrzymania pacjenta w zakładzie leczniczym wbrew jego woli (placówki lecznictwa odwykowego nie są aresztami).
Podstawowym celem terapii uzależnienia od alkoholu jest uzyskanie poprawy zdrowia pacjenta (niezależnie od tego, czy pacjent został zobowiązany do leczenia przez sąd, czy też zgłosił się dobrowolnie).
Zobowiązanie do leczenia odwykowego nie jest metodą przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Stanowi jeden z wielu elementów pomagania ofiarom przemocy.
Postępowanie zobowiązujące do podjęcia leczenia odwykowego dotyczy osób, które zgodnie z art. 24 ustawy powodują:
- rozkład życia rodzinnego,
- demoralizację małoletnich,
- uchylanie się od pracy,
- systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny.
O zastosowaniu w/w procedury wobec osoby uzależnionej stanowi sąd rejonowy, właściwy miejscu zamieszkania lub przebywania tej osoby.